پروژه حافظه روسیه که به دشمن دولت تبدیل شده است

مهمترین واقعیت برای Memorial، سازمان تحقیقات و حقوق بشر روسیه که کرملین می خواهد ببندد، این است: هیچ کس دقیقاً نمی داند که بین انقلاب 1917 و انحلال رسمی اتحاد جماهیر شوروی در ماه گذشته چند نفر قربانی ترور دولتی شوروی شدند. سی سال. محققان یادبود تخمین می زنند که از حدود یازده میلیون نفر که تحت پیگرد قانونی قرار گرفتند، حدود یک میلیون نفر به اتهام جنایات ادعایی علیه دولت اعدام شدند. مموریال بیش از سه دهه برای مستندسازی ترور شوروی کار کرده است، اما پاسخگویی کامل هنوز سال ها باقی مانده است. در 28 و 29 دسامبر، دو دادگاه روسیه حکم دادند که دو سازمان تشکیل دهنده Memorial، شعبه تحقیقات تاریخی آن و شاخه حقوق بشر، که دو نهاد حقوقی جداگانه هستند، باید تعطیل شوند. بهانه قانونی این تصمیمات نقض قوانین پیچیده تحمیل شده بر مموریال است زیرا دولت آن را به عنوان "عامل خارجی" تعیین کرده است. دلیل واقعی تصمیمات این است که رژیم مموریال را دشمن دولت روسیه می‌داند.

این یادبود در روزهای دلچسب پرسترویکای میخائیل گورباچف ​​آغاز شد. النا ژمکووا، مدیر اجرایی بخش تحقیقات مموریال، به من گفت: «زمانی بود که به نظر می‌رسید میل به حقیقت بر همه چیره شده بود». مجلات و روزنامه ها شروع به نوشتن در مورد گولاگ و اعدام های دسته جمعی در دهه 1930 کردند. ژمکووا، که دانشجوی کارشناسی ارشد ریاضیات بود، هم شوکه و هم شرمنده بود. در نوامبر 1987، ژمکووا در یک جلسه بزرگ شهرداری در مورد آزار و شکنجه سیاسی شرکت کرد. یازده نفر از چند صد نفر حاضر - که هیچ یک از آنها به خوبی دیگران را نمی شناختند - پس از جلسه برای بحث در مورد نیاز به بنای یادبود قربانیان رژیم شوروی باقی ماندند. طی چند هفته آینده، آنها طوماری برای ایجاد یک مجموعه یادبود نوشتند که شامل یک موزه و آرشیوهای قابل دسترس عموم و یک کتابخانه باشد. مخالفان سابق و مورخان حرفه ای و خودآموخته به این پروژه که آن را یادبود می نامند پیوسته اند. تلاش‌های مشابهی در سرتاسر اتحاد جماهیر شوروی، در شهرهای بزرگ و شهرهای کوچک در حال انجام است: شبکه‌ای متشکل از صدها گروه و فرد که خود را یادبود نیز می‌نامند.

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، درگیری های مسلحانه در سراسر امپراتوری شروع شد. در سال 1991، مموریال تصمیم گرفت تمرکز تحقیقاتی خود را تا به امروز گسترش دهد. از آن زمان، مرکز حقوق بشر مموریال گزارش هایی از نقض حقوق بشر در مناطق درگیری (به ویژه در چچن) گردآوری کرده است، شکایت هایی را به نمایندگی از قربانیان (به ویژه پناهندگان و آوارگان داخلی)، و آزار و شکنجه سیاسی و فهرست قربانیان را مستند کرده است. در کشورهای آسیای مرکزی پس از فروپاشی شوروی و بعدها در روسیه. در دسامبر 2011، زمانی که روس‌ها برای اعتراض به انتخابات تقلبی به خیابان‌ها آمدند و دولت با بازداشت‌های گسترده پاسخ داد، مموریال پروژه دیگری را راه‌اندازی کرد: OVDInfo، یک سایت خبری و یک مرکز اصلی منابع قانونی برای معترضان. Memorial فضای اداری را فراهم کرد و حامی مالی OVDIinfo بود. یکی از بنیانگذاران سازمان جدیدتر فرزند یک مورخ یادبود است که مرکز تحقیقات دانشگاهی آن را تأسیس کرد.

در ابتدا بنیانگذاران جوان مموریال تصور می کردند که کارشان ساده است. ژمکووا گفت: "من فکر می کردم همه چیز در آرشیو است." او و دیگران بر این باور بودند که به محض باز کردن کتاب‌های KGB، مورخان می‌توانند تصویر کاملی از ترور شوروی جمع‌آوری کنند - و سپس مجموعه موزه‌ای را که تصور می‌کردند ایجاد کنند. در اواخر سال 1991، شوراي عالي روسيه قانوني را تصويب كرد كه آزار و اذيت سياسي را محكوم كرد و زمينه را براي تبرئه و غرامت به قربانيان آن فراهم كرد. KGB آرشیوهای خود را به روی مورخان، از جمله مورخانی که در یادبود بودند، باز کرد. اما در عرض چند سال پس از پایان اتحاد جماهیر شوروی، جانشینان KGB دسترسی به آرشیو را محدود کردند. به طور جداگانه، کار کمیسیون های دولتی مسئول رسیدگی به پرونده ها کند شده است. تنها حدود چهار میلیون مورد از حدود 11.5 میلیون مورد بررسی شد. بسیاری از فعالان حافظه منطقه ای علاقه خود را نسبت به گذشته شوروی از دست داده اند یا حتی نظر خود را تغییر داده اند. (برای کتابم «هرگز به یاد نیاورم: من به دنبال گولاگ استالین در روسیه پوتین می گردم)، با زنی مصاحبه کردم که موزه گولاگ را در کولیما، منطقه خاور دور که برخی از وحشیانه ترین اردوگاه های استالین در آنجا ساخته شده بود، راه اندازی کرد؛ بیش از دو. دهه‌ها بعد، او هنوز موزه را اداره می‌کرد، اما دیگر باور نداشت که اکثر زندانیان بی‌گناه هستند.) آنچه که به عنوان بیان اراده مردم برای دانستن حقیقت آغاز شد، به جنبشی به حاشیه رانده‌تر تبدیل شد.

ژمکووا در حالی که پس از احکام دادگاه در ماه دسامبر در دفاتر یادبود صحبت می‌کردیم، گفت: «ما خیلی کم از آنچه برنامه‌ریزی کرده بودیم، انجام دادیم. این سازمان دارای یک ساختمان ده هزار فوت مربعی در مرکز مسکو است که شامل یک سالن نمایشی دو طبقه و پروژکتور، یک زیرزمین، یک فضای نمایشگاهی، یک کتابخانه، دفاتر پر از کتاب و پوشه، آرشیو اسناد و مجموعه ای از حدود است. 8000 اقلام اهدایی توسط بازماندگان گولاگ و خانواده هایشان. در این ستاد، یادبود مجموعه‌ای از نمایش‌ها را ترتیب داده است. نمونه فعلی که Fabric نام دارد، از لباس و سایر اقلام دوخته شده و بافتنی، از جمله نامه ها و خاطرات نوشته شده یا چاپ شده روی پارچه، برای روایت داستان های زنان در گولاگ استفاده می کند. یکی از کیوریتورها، ایرینا شترباکووا، در روز 29 دسامبر، روزی که دومین حکم دادگاه صادر شد، من را به توری از نمایش برد. نیم دوجین نفر از خیابان، یکی دو نفر در یک زمان وارد شدند تا به تور ملحق شوند. شترباکووا گفت: «مشکل حافظه ما این است که - بر خلاف، مثلاً، اردوگاه‌های کار اجباری نازی‌ها - هیچ فیلمی وجود ندارد و عملاً هیچ عکسی وجود ندارد. اقلام زیادی نیز وجود ندارد: زندانیان تقریباً هیچ وسیله ای نداشتند. برخلاف اردوگاه‌های کار اجباری نازی‌ها، گولاگ الهام‌بخش فیلم‌های بلندی نبود که ممکن است به اندازه کافی محبوب شده باشند تا تصاویر بصری ماندگاری از وحشت خلق کنند. آنچه که Memorial گردآوری کرده است و آنچه می تواند به نمایش بگذارد فرصت بسیار نادری را برای مردم فراهم می کند تا اردوگاه های شوروی را تجسم کنند. شترباکووا در پایان این تور گفت: "و اگر زنده بمانیم - و اگر بتوانیم این نمایش را برای مدتی ادامه دهیم - کدهای QR را اضافه خواهیم کرد تا مردم بتوانند به داستان افرادی که اشیاءشان در معرض نمایش است دسترسی داشته باشند."

جاه طلبانه ترین پروژه های یادبود بر روی نام ها متمرکز است. یکی از آنها بازگشت نام ها نام دارد، رویدادی سالانه که در آن مردم در چندین شهر روسیه و سراسر جهان اسامی افرادی را که در جریان ترور استالین اعدام شده اند می خوانند. در مسکو، این رویداد در مقابل مقر FSB (KGB سابق) برگزار شد. مردم اسامی را از 10 می خوانند صبح به 10 PMاز سال 2007، در 29 اکتبر، هر سال از سال 2007، و آنها هنوز فقط در وسط لیست حدود 30 هزار نفری هستند که فقط در مسکو از سال 1937 تا 1938 اعدام شده اند. پروژه دیگری به نام "آخرین آدرس"، کارت پستالی را قرار داده است. اندازه صفحات فلزی روی دیوارهای ساختمان هایی که قربانیان قبل از دستگیری در آنجا زندگی می کردند. از سال 2014، این پروژه 1100 تخته سنگ را در پنجاه و نه شهر و شهرک روسیه نصب کرده است - تلاش عظیمی که تنها بخش کوچکی از افرادی را نشان می دهد که به دست دولت شوروی جان باختند. مهمتر از همه، یادبود پایگاهی از اسامی افرادی که به ناحق در اتحاد جماهیر شوروی مورد آزار و شکنجه قرار گرفتند، تهیه کرد. این شرکت در سال 1998 شروع به کار کرد. اولین سی دی که در سال 2001 منتشر شد شامل صد و سی هزار نام است. این پروژه به یک پایگاه داده آنلاین با سه میلیون نفر افزایش یافته است - به این معنی که تنها یک چهارم راه برای حسابداری کامل است.

در سال 2012، پس از موج بی سابقه اعتراضات گسترده، ولادیمیر پوتین سومین دوره ریاست جمهوری خود را با شکست مخالفان آغاز کرد. یک قانون جدید سازمان‌هایی را که بودجه خارجی دریافت می‌کنند و به فعالیت‌های سیاسی می‌پردازند ملزم می‌کند که به‌عنوان «عوامل خارجی» ثبت نام کنند و در تمام تعاملات خود با مردم به این عنوان معرفی شوند: در رسانه‌های اجتماعی، در مصاحبه‌های رسانه‌ای، در کتاب‌هایی که منتشر می‌کنند و غیره. بر. مموریال یکی از اولین سازمان‌هایی بود که در سال 2013 به عنوان "عامل خارجی" برچسب‌گذاری شد. در سال‌های پس از آن، مموریال بارها به این تصمیم اعتراض کرده و میلیون‌ها روبل جریمه را به دلیل عدم شناسایی خود به عنوان "عامل خارجی" از دست داده و جمع آوری کرده است. اما همچنان به کار خود ادامه می دهد و حتی رشد می کند.

حملات به بنای یادبود طی سال گذشته تشدید شده است. این سازمان توسط پلیس مورد حمله قرار گرفت، توسط مدافعان خودخوانده دولت روسیه مورد حمله قرار گرفت و در رسانه های دولتی مورد تهمت قرار گرفت. در ماه نوامبر، دادستان کل فدرال و دادستان مسکو با طرح شکایتی خواستار تعطیلی مرکز تحقیقات یادبود و مرکز یادبود حقوق بشر به ترتیب با دستور دولتی شدند. (هر دو سازمان در حوزه‌های قضایی مختلف ثبت شده‌اند.) دادستان‌ها همچنان استدلال می‌کردند که قصور آشکار Memorial در علامت‌گذاری هر سند عمومی در دسترس که مسئولیت یک "عامل خارجی" را سلب می‌کند، حقوق شهروندان روسیه برای آزادی اطلاعات را نقض می‌کند، کنوانسیون‌های مختلف بین‌المللی را نقض می‌کند. می تواند منجر به افسردگی در خوانندگان شود.

جنگ تبلیغاتی علیه یادبود بر موضوعات دیگری متمرکز بود. در آگوست 2021، آرون اشنایر، مورخ اسرائیلی روسی زبان، در دو پست فیس بوک نوشت که نام سه همکار نازی ها را در پایگاه داده یادبود قربانیان آزار و شکنجه ناعادلانه یافته است. اولین پست شروع شد: "شرم از یادبود." (از طریق فیس بوک مسنجر از اشنایر پرسیدم که چگونه اسامی را به دست آورده است؛ او پاسخ داد که از کل فاضلاب بنای یادبود خسته شده است.) روز بعد، تلویزیون دولتی روسیه کشف ادعایی اشنایر را تحت عنوان "فاشیست های یادبود." Memorial اسامی را از پایگاه داده حذف کرد. ژمکووا توضیح داد که آنها فهرستی از کسانی که به ناحق توسط مقامات در منطقه کومی مورد آزار و اذیت قرار گرفته بودند، به جای گذاشته بودند که به نوبه خود بر اساس نقشه اردوگاه های محلی گولاگ بود. پوتین در 9 دسامبر علناً به سؤال یک روزنامه نگار در مورد یادبود پاسخ داد. رئیس جمهور روسیه گفت که قبلاً معتقد بود که یادبود یک سازمان بشردوستانه است، اما اخیراً فهمیده است که از همدستان نازی ها و همچنین تروریست ها و افراط گرایان امروزی دفاع می کند. دو هفته بعد، دادگاه محلی دستور داد دسترسی به وب سایت OVDInfo در روسیه مسدود شود، ظاهراً برای محافظت از افراط گرایان و تروریست ها. OVDInfo معتقد است که این تصمیم از گزارش‌هایش در مورد محاکمه‌های شاهدان یهوه و سازمان پان‌اسلامیست حزب التحریر ناشی می‌شود که هر دو در روسیه ممنوع هستند. در جلسات دادگاه، یک دادستان مرکز یادبود حقوق بشر را به دفاع از افراط گرایان و "رادیکال ترین معترضان" متهم کرد، در حالی که دیگری مرکز تحقیقات یادبود را متهم کرد که ده ها هزار همکار نازی ها را در پایگاه داده خود گنجانده است.